inloggen / registreer

Jurisprudentie

AZ2587

Datum uitspraak2007-02-09
Datum gepubliceerd2007-02-09
RechtsgebiedCiviel overig
Soort ProcedureCassatie
Instantie naamHoge Raad
ZaaknummersC04/056HR
Statusgepubliceerd

Indicatie

Beslag- en executierecht. Ontvankelijkheid hoger beroep tegen vonnis strekkende tot opheffing van conservatoir vreemdelingenbeslag op een zeeschip ondanks niet tijdig instellen van de eis in hoofdzaak; termijn als bedoeld in art. 700 lid 3 Rv., strekking; taak appelrechter bij vernietiging.

Conclusie anoniem

Rolnr. C04/056HR Mr L. Strikwerda Zt. 17 nov. 2006 conclusie inzake Wessex Navigation Ltd. tegen Itera-Energy Company Edelhoogachtbaar College, 1. Het gaat in dit kort geding, waarin in eerste aanleg door de voorzieningenrechter een conservatoir scheepsbeslag op vordering van de beslagene bij uitvoerbaar bij voorraad verklaard vonnis is opgeheven, om de vraag of het hoger beroep tegen dit vonnis afstuit op gebrek aan belang, nu hangende het hoger beroep de bij het beslagverlof op de voet van art. 700 lid 3 Rv gestelde termijn voor het instellen van een eis in de hoofdzaak verstreek zonder dat een eis in de hoofdzaak was ingesteld. 2. Uit de gedingstukken blijkt het volgende. (i) Bij beschikking van 11 november 2002 heeft de voorzieningenrechter van de rechtbank Dordrecht thans verweerster in cassatie, hierna: Itera, gevestigd in Rusland, verlof verleend tot het leggen van conservatoir vreemdelingenbeslag op het aan thans eiseres tot cassatie, hierna: Wessex, gevestigd in Malta, in eigendom toebehorende m.s. "Action" ter verzekering van een door Itera op Wessex gepretendeerde, voorlopig op US$ 320.000,- begrote vordering. (ii) De voorzieningenrechter bepaalde in zijn beschikking dat de hoofdvordering binnen een termijn van vier weken na het leggen van het beslag aanhangig gemaakt dient te worden. (iii) Itera heeft op 12 november 2002 in Dordrecht conservatoir vreemdelingenbeslag doen leggen op het m.s. "Action" (iv) Krachtens een tussen partijen geldend arbitraal beding dient de vordering ter verzekering waarvan het beslag werd gelegd berecht te worden door arbiters in Hamburg. 3. Wessex heeft bij de voorzieningenrechter die het beslagverlof verleende op de voet van art. 705 Rv in kort geding opheffing van het beslag gevorderd wegens ondeugdelijkheid van het door Itera ingeroepen recht. 4. Na verweer door Itera heeft de voorzieningenrechter bij uitvoerbaar bij voorraad verklaard vonnis van 15 november 2002 het beslag met onmiddellijke ingang opgeheven. Naar het oordeel van de voorzieningenrechter was door Wessex summierlijk de ondeugdelijkheid van de door Itera in het beslagrekest ingeroepen rechten aangetoond (r.o. 5.7). 5. Itera is bij exploit van 29 november 2002 van het vonnis van de voorzieningenrechter in hoger beroep gegaan bij het gerechtshof te 's-Gravenhage. 6. Wessex heeft bij haar ter zitting van 16 januari 2003 genomen memorie van antwoord (onder meer) aangevoerd dat het beslag, nu Itera niet binnen de door de beslagrechter gestelde termijn, die afliep op 10 december 2002, arbitrage in Hamburg heeft ingeleid, is vervallen, zodat Itera wegens gebrek aan belang in haar hoger beroep niet-ontvankelijk is. 7. Bij arrest van 23 december 2003 heeft het hof, dat oordeelde dat de ondeugdelijkheid van de door Itera gepretendeerde vordering onvoldoende is gebleken (r.o. 11) en dat bij afweging van de wederzijdse belangen niet kan worden gezegd dat het belang van Wessex bij opheffing van het beslag zwaarder dient te wegen dan dat van Itera bij handhaving ervan (r.o. 11), het beroepen vonnis van de voorzieningenrechter vernietigd en de door Wessex gevraagde voorziening alsnog geweigerd. Het beroep van Wessex op de niet-ontvankelijkheid van Itera in haar hoger beroep verwierp het hof. Naar het oordeel van het hof was de gestelde termijn gekoppeld aan het beslag en kon, omdat dat beslag was opgeheven, in dit stadium het aanhangig maken van een bodemprocedure achterwege blijven (r.o. 12). 8. Wessex is tegen het arrest van het hof (tijdig) in cassatie gekomen met een uit twee onderdelen opgebouwd middel. Itera is in cassatie niet verschenen. Tegen haar is verstek verleend. 9. Onderdeel A van het middel keert zich tegen de verwerping door het hof - in r.o. 12 - van het beroep van Wessex op de niet-ontvankelijkheid van Itera in haar hoger beroep. Centraal in het onderdeel staat de klacht dat 's hofs oordeel dat in dit stadium het aanhangig maken van een bodemprocedure achterwege kon blijven, omdat het beslag was opgeheven, getuigt van een onjuiste rechtsopvatting omtrent de in art. 700 lid 3 Rv bedoelde vervaltermijn. Het middel betoogt - kort gezegd - dat deze vervaltermijn doorloopt, ook wanneer de voorzieningenrechter bij uitvoerbaar bij voorraad verklaard vonnis het beslag heeft opgeheven. 10. Bij de beoordeling van deze klacht dient vooropgesteld te worden dat een beslag dat bij uitvoerbaar bij voorraad verklaard vonnis is opgeheven, herleeft door vernietiging in hoger beroep van dat vonnis. Zie HR 23 februari 1996, NJ 1996, 65. Uit HR 28 september 1984, NJ 1985, 83 nt. WHH en HR 27 april 1979, NJ 1980, 169 nt. WHH volgt dat de herleving van het beslag plaatsvindt op het moment waarop het vernietigende arrest wordt uitgesproken. De werking van het arrest is onmiddellijk, ook al is het nog niet in kracht van gewijsde gegaan en ongeacht of daartegen beroep in cassatie is ingesteld. Vgl. A.I.M. van Mierlo, NbBW 1996, blz. 40 e.v., blz. 41. 11. De Hoge Raad spreekt van "herleven". De term maakt duidelijk dat tussen het moment waarop het uitvoerbaar bij voorraad verklaarde vonnis in eerste aanleg, waarbij het beslag werd opgeheven, en het moment waarop het arrest werd uitgesproken waarbij in hoger beroep dit vonnis werd vernietigd, het beslag zijn werking verliest. Betekent dit dat ook de voorwaarde waaronder het verlof tot beslaglegging was verleend, te weten dat het instellen van een eis in de hoofdzaak, als dit nog niet is gebeurd, geschiedt binnen een door de verlofrechter bepaalde termijn na het beslag, zijn werking verliest en "herleeft" op het moment waarop het vernietigende arrest wordt uitgesproken? En betekent dit "herleven" dan dat de gestelde termijn tussen de dag van uitspraak van het vonnis in eerste aanleg en de dag van uitspraak van het arrest waarbij dit vonnis in hoger beroep werd vernietigd, wordt geschorst en pas weer begint te lopen na de dag van uitspraak van dit arrest, althans na het verrichten van de na de herleving van het beslag in acht te nemen formaliteiten (zoals die bedoeld in art. 564 Rv) om het herleefde beslag opnieuw te effectueren? 12. De ratio van de in art. 700 lid 3 bedoelde vervaltermijn is te voorkomen dat de schuldeiser het beslag louter gebruikt als pressiemiddel op de schuldenaar en na het leggen van het beslag de zaak verder laat rusten. Vgl. H. Oudelaar (red.), Vademecum Burgerlijk Procesrecht, Executie en Beslag, nr. 2.8 (M. Ynzonides). Die ratio geldt niet wanneer het beslag door het uitvoerbaar bij voorraad verklaarde vonnis van de voorzieningenrechter waarbij het beslag is opgeheven, zijn werking heeft verloren. De schuldenaar is dan immers niet meer geblokkeerd in zijn beschikkingsmacht over het beslagen goed. Het ligt derhalve voor de hand dat de door de verlofrechter gestelde termijn waarbinnen een eis in de hoofdzaak moet worden ingesteld, het lot van het opgeheven beslag deelt en zijn werking verliest zodra en zolang het beslag zijn werking heeft verloren. 13. Voor het onderhavige geval betekent dit dat de door de voorzieningenrechter bij het beslagverlof van 11 november 2002 gestelde termijn waarbinnen Itera de hoofdvordering aanhangig dient te maken, door het vonnis van de voorzieningenrechter van 15 november 2002, evenals het beslag, zijn werking verloor. Het oordeel van het hof dat in dit stadium, dat wil zeggen hangende het hoger beroep tegen het vonnis van de voorzieningenrechter, het aanhangig maken van een bodemprocedure achterwege kon blijven, omdat het beslag was opgeheven, komt mij derhalve juist voor. De vraag of en, zo ja, op welk moment de door de beslagrechter gestelde termijn opnieuw begint te lopen kan blijven rusten, nu de vervaltermijn in ieder geval haar werking verloor in de periode tussen vonnis van de voorzieningenrechter waarbij het beslag werd opgeheven en het arrest van het hof waarbij dit vonnis werd vernietigd. 14. De centrale klacht van het onderdeel faalt daarom naar mijn oordeel. Hetzelfde geldt voor de door het onderdeel tegen het oordeel van het hof aangevoerde motiveringsklachten. Het oordeel van het hof betreft een rechtsoordeel en kan in cassatie niet met vrucht met motiveringsklachten worden bestreden. 15. Voor zover het onderdeel voorts nog klaagt dat het hof bij zijn beoordeling van het beroep van Wessex op de niet-ontvankelijkheid van Itera in haar hoger beroep ten onrechte geen aandacht heeft besteed aan de - onbestreden - stelling van Wessex dat het aspect van de proceskosten geen rol kan spelen omdat betaling daarvan door Wessex was aangeboden, kan het evenmin doel treffen. Nu het hof - tevergeefs bestreden in cassatie - heeft geoordeeld dat het aanhangig maken van de bodemprocedure hangende het hoger beroep achterwege kon blijven (en het beslag dus niet reeds op grond van art. 700 lid 3 Rv door dit achterwege blijven is vervallen), valt niet in te zien dat en waarom Itera bij het door haar ingestelde hoger beroep belang mist, ook al had Wessex betaling van de proceskosten aangeboden. 16. Onderdeel B is gericht tegen de door het hof uitgesproken proceskostenveroordeling ten laste van Wessex. 17. Voor zover het onderdeel voortbouwt op de klachten van onderdeel A moet het het lot daarvan delen. 18. Voor zover het onderdeel wil betogen dat inmiddels vaststaat dat het beslag onrechtmatig was (en dat het hof daarom Wessex ten onrechte als de in het ongelijk gestelde partij heeft aangemerkt) mist het feitelijke grondslag. Het hof heeft niet vastgesteld dat het beslag onrechtmatig is, terwijl de in dit verband door het middel aangevoerde feiten en omstandigheden die na de uitspraak van het bestreden arrest zouden hebben plaatsgevonden, als ontoelaatbare feitelijke nova in cassatie geen steun kunnen bieden aan het onderdeel. 19. Onderdeel B kan, zo volgt, niet tot cassatie leiden. De conclusie strekt tot verwerping van het beroep. De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden

Uitspraak

9 februari 2007 Eerste Kamer Nr. C04/056HR RM Hoge Raad der Nederlanden Arrest in de zaak van: de rechtspersoon naar Maltees recht WESSEX NAVIGATION LIMITED, gevestigd te Valetta, Malta, EISERES tot cassatie, advocaat: mr. J. Groen, t e g e n de rechtspersoon naar Russisch recht ITERA-ENERGY COMPANY, gevestigd te Moskou, Rusland, VERWEERSTER in cassatie, niet verschenen. 1. Het geding in feitelijke instanties Op verzoek van verweerster in cassatie - verder te noemen: Itera - heeft de voorzieningenrechter in de rechtbank Dordrecht bij beschikking van 11 november 2002 aan Itera verlof verleend tot het leggen van het hierna te melden beslag op het aan eiseres tot cassatie - verder te noemen: Wessex - in eigendom toebehorende m.s. "Action". Itera heeft op 12 november 2002 in Dordrecht conservatoir beslag doen leggen op het m.s. "Action". Wessex heeft bij de voorzieningenrechter in de rechtbank Dordrecht in kort geding opheffing van het beslag gevorderd. Itera heeft de vordering bestreden. De voorzieningenrechter heeft bij vonnis van 15 november 2002 het door Itera ten laste van Wessex gelegde beslag op het m.s. "Action" met onmiddellijke ingang opgeheven. Tegen dit vonnis heeft Itera hoger beroep ingesteld bij het gerechtshof te 's-Gravenhage. Bij arrest van 23 december 2003 heeft het hof het vonnis van de voorzieningenrechter vernietigd en de door Wessex gevraagde voorziening alsnog geweigerd. Het arrest van het hof is aan dit arrest gehecht. 2. Het geding in cassatie Tegen het arrest van het hof heeft Wessex beroep in cassatie ingesteld. De cassatiedagvaarding is aan dit arrest gehecht en maakt daarvan deel uit. Tegen Itera is verstek verleend. De zaak is voor partijen toegelicht door hun advocaten. De conclusie van de Advocaat-Generaal L. Strikwerda strekt tot verwerping van het beroep. De advocaat van Wessex heeft bij brief van 1 december 2006 op de conclusie gereageerd. 3. Beoordeling van het middel 3.1 In cassatie kan van het volgende worden uitgegaan. (i) Bij beschikking van 11 november 2002 heeft de voorzieningenrechter van de rechtbank Dordrecht Itera verlof verleend tot het leggen van conservatoir vreemdelingenbeslag op het aan Wessex, gevestigd in Malta, in eigendom toebehorende m.s. "Action" ter verzekering van een door Itera op Wessex gepretendeerde, voorlopig op US $ 320.000,-- begrote vordering. (ii) In deze beschikking heeft de voorzieningenrechter bepaald dat de hoofdvordering binnen een termijn van vier weken na het leggen van het beslag aanhangig gemaakt diende te worden. (iii) Op 12 november 2002 heeft Itera in Dordrecht conservatoir vreemdelingenbeslag doen leggen op het m.s. "Action". (iv) Krachtens een tussen partijen geldend arbitraal beding dient de vordering ter verzekering waarvan het beslag werd gelegd, berecht te worden door arbiters in Hamburg. 3.2 Wessex heeft bij de voorzieningenrechter van de rechtbank Dordrecht opheffing van het onder (iii) vermelde beslag gevorderd. Wessex heeft hiertoe gesteld dat de gronden waarop het beslag is gelegd ondeugdelijk zijn. Bij uitvoerbaar bij voorraad verklaard vonnis van 15 november 2002 heeft de voorzieningenrechter het beslag met onmiddellijke ingang opgeheven. De voorzieningenrechter overwoog daartoe (rov. 5.7) dat door Wessex summierlijk de ondeugdelijkheid van de door Itera in het beslagrekest ingeroepen rechten was aangetoond. 3.3 In het door Itera ingestelde appel bij het gerechtshof te 's-Gravenhage heeft het hof bij het bestreden arrest het vonnis waarvan beroep vernietigd op de grond dat de ondeugdelijkheid van de door Itera gestelde vordering onvoldoende was gebleken. Het door Wessex (tevens) gevoerde verweer dat Itera niet-ontvankelijk is in het hoger beroep omdat zij niet binnen de gestelde termijn een bodemprocedure (arbitrage te Hamburg) aanhangig heeft gemaakt, oordeelde het hof ongegrond. Die termijn was volgens het hof gekoppeld aan het beslag en omdat dat beslag is opgeheven, kon in dit stadium het aanhangig maken van een bodemprocedure achterwege blijven, aldus het hof (rov. 12). 3.4 Onderdeel A van het middel bevat tegen dat oordeel gerichte rechts- en motiveringsklachten. Deze klachten kunnen evenwel geen doel treffen op grond van het volgende. 3.5 De in art. 700 lid 3 Rv. bedoelde termijn heeft de strekking te voorkomen dat de schuldeiser het beslag alleen als pressiemiddel gebruikt en na het leggen van het beslag blijft stilzitten. Van deze ongeoorloofde druk op de schuldenaar kan geen sprake zijn wanneer de voorzieningenrechter bij uitvoerbaar bij voorraad verklaarde uitspraak het beslag heeft opgeheven. De opheffing van het beslag brengt dan mee dat de gestelde termijn zijn functie verliest. De appelrechter die de opheffing van het beslag vernietigt dient op de voet van art. 700 lid 3 Rv. een nieuwe termijn te bepalen. 3.6 Onderdeel B van het middel keert zich tegen de door het hof (ten laste van Wessex) uitgesproken proceskostenveroordeling. Voor zover het voortbouwt op de klachten van onderdeel A dient het eveneens te falen. Voor zover het onderdeel betoogt dat inmiddels vaststaat dat het beslag onrechtmatig was en het onwenselijk is dat de veroordeling in de proceskosten van Wessex in stand zou blijven wanneer vaststaat dat de procedures die tot die veroordeling hebben geleid een rechtstreeks gevolg zijn van een door Itera gepleegde onrechtmatige daad, mist het onderdeel feitelijke grondslag en kan het daarom niet tot cassatie leiden. 4. Beslissing De Hoge Raad: verwerpt het beroep; veroordeelt Wessex in de kosten van het geding in cassatie, tot op deze uitspraak aan de zijde van Itera begroot op nihil. Dit arrest is gewezen door de vice-president J.B. Fleers als voorzitter en de raadsheren A.M.J. van Buchem-Spapens, E.J. Numann, A. Hammerstein en W.D.H. Asser, en in het openbaar uitgesproken door de raadsheer E.J. Numann op 9 februari 2007.